زهرا اسمعیلی آبدر، علیرضا امیرکبیری، فریده حق‌شناس، محمدرضا ربیعی مندجین،
دوره ۱۰، شماره ۳ - ( تابستان ۱۴۰۰ )
چکیده
مقدمه: گسترش پژوهش‌های پزشکی طی دهه‌های اخیر، ضرورت حاکمیت ارزش‌های اخلاقی و نهادینه شدن اصول انسانی در مراکز علمی- پژوهشی را نمایان نموده است. وجود انحرافات و سوء استفاده‌ها در مسیر پژوهش منجر به وضع قوانین اخلاقی و ایجاد نظارت دقیق شده است. هدف از این مطالعه، مروری بر عوامل موثر بر اخلاق در پژوهش‌های علوم پزشکی می‌باشد.
مواد و روش‌ها: مطالعه حاضر با جستجو به صورت مروری در متون موجود در پایگاه‌های اطلاعاتی فارسی و انگلیسی شامل Google scholars, SID, Magiran و PubMed با کلید واژه‌های اخلاق پژوهش، علوم پزشکی، عوامل فردی و عوامل محیطی در سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۹ انجام گردید.
یافته‌ها: نتایج مطالعات بررسی شده عوامل موثر بر رعایت اخلاق پژوهش را در دو محور کلی عوامل فردی و عوامل محیطی گزارش داده اند. عوامل درونی همچون ناآگاهی پژوهشگر از موازین و قواعد اخلاق پژوهش، راحتطلبی و دستیابی سریع به نتیجه از طریق داده سازی و مدرکگرایی، باورهای دینی، شخصیت و نگرش پژوهشگر، وجدان پژوهشگر، رویکرد مدرک گرایی، مشکلات اقتصادی، محدودیت‌های زمانی و تاثیرپذیری از محیط و اطرافیان عواملی هستند که بر میزان رعایت اخلاق پژوهش تاثیر می‌گذارند. عوامل بیرونی همچون کمبود زمان، فشارهای مالی و اقتصادی، اجبار دانشجویان به ارائه مقالات علمی و همکاری نکردن استادان در فرآیند کار دانشجو، نگرانی جهت پیدا کردن شغل آینده و از دست دادن شرایط استخدامی، جو رقابتی بین دانشجویان برای افزایش رزومه کاری، تأثیر و نقش استادان بر رفتار دانشجویان و به وجود آوردن جو رقابتی که بر اخلاق پژوهش موثر می‌باشند.
نتیجه گیری: با توجه به مطالعات مرور شده، وضعیت کنونی اخلاق در پژوهش با وضعیت ایده آل فاصله دارد. و به جهت کاهش این فاصله اقدامات جدی و تغییرات اساسی پیشنهاد می‌گردد.
